افغانستان با دگردیسی امارت طالبانی، شاهد تحولات سترگی در همه عرصه ها و بویژه در حال تجربه انقلاب رسانه ای بوده است. حضور رسانه های غیر حکومتی بویژه تلویزیون های خصوصی، نمودی ازین دست می باشد.همزمان با فروپاشی و سرنگونی امارت خودمختار طالبان، اولین تلویزیون خصوصی که پا به عرصه وجود گذاشت، شبکه تلویزیون افغان بود. احمد شاه افغان زی رییس و بنیان گذار این تلویزیون، یک سرمایه گذار افغان است که از پول شخصی خود اقدام به راه اندازی این شبکه خصوصی نموده است. هر چند تلویزیون افغان نخستین تجربه تلویزیون های خصوصی در افغانستان است، ولی این تلویزیون با وجود امکانات محدود توانست به پخش برنامه ها بپردازد. نشرات این تلویزیون عمدتآ به پخش آهنگ های هندی و خارجی محدود بوده، و در این اواخر یک سری از سریال های شبکه های تلویزیونی هندوستان را نیز شامل جدول نشر برنامه های خود نموده است. این اقدام تا حدی در جذب بیننده برای این تلویزیون، مفید تمام گردیده است. تلویزیون افغان اخیرآ برنامه "افغان چانس" را راه اندازی نموده است. این برنامه جهت باروری و انکشاف سطح پوشش این تلویزیون، در جمع آوری قرضه های بلمقطع از مردم به تلویزیون، گام بارزی شمرده می شود. تلویزیون مذکور در حال حاضر برای شهروندان پایتخت (کابل) نشرات داشته، و در سایر استان های افغانستان قابل دسترس نمی باشد.دومین تلویزیون خصوصی که در بستر رسانه های افغانستان آغاز به فعالیت نمود، شبکه تلویزیون آیینه می باشد. این تلویزیون با حمایت مالی و خدمات فنی دولت ترکیه آغاز به فعالیت کرده، و از حمایت ژنرال عبدالرشید دوستم فرمانده معروف ازبیک تبار برخوددار می باشد. این فرمانده در میان ازبیک های افغانستان، به دوستم پادشاه معروف است. نکته قابل توجه در مورد ژنرال دوستم آنست که اگر در قلمرو تحت فرماندهی وی از مردم سوال کنید که رییس جمهور افغانستان کی هست؟ جوابی خواهید یافت که برایتان شگفت آور می نماید: "ژنرال دوستم". البته این جواب نه از روی تعصب یا مسایل تباریست، که در واقع بیانگر حقیقت تلخ عدم دسترسی به سواد و آگاهی مردمان روستایی افغانستان می باشد. تلویزیون آیینه بیشتر به نشر و پخش آهنگ های ترکی، ازبیکی، تاجیکی، فارسی و پستو پرداخته و در تهیه برنامه ها در میان تلویزیون های خصوصی افغانستان از جایگاه خوبی برخورداراست. تلویزیون آیینه اخیرآ دست به ابتکار تازه ای زده است، که ایجاد برنامه "فیشن شو" می باشد. این برنامه لباس های مد روز را برای جوانان افغان به معرفی گرفته، و بیشتر روی سلیقه جوانان می چرخد.شبکه ی طلوع، سومین تلویزیون خصوصی در افغانستان است. این شبکه در اکتبر سال ٢٠٠٤ (آذر ١٣۸٣)، در شهر کابل و با سرمایه گذاری سید سعد محسنی تاسیس شد. طلوع تا اکنون در بیش از چهارده ولایت (استان) افغانستان، و از طریق ماهواره در سراسر آسیای میانه و بخش عمده ای از خاورمیانه قابل دریافت است. این تلویزیون از کابل (به) طور ٢٤ ساعته نشرات داشته، که قرار آمارهای غیر رسمی حدود پانزده میلیون تماشاگر در آسیای میانه و خاور میانه دارد. به گفته آقای محسنی، نشرات این تلویزیون بیشتر جنبه تجاری دارند. "گزارش شش ونیم " و برنامه "گفتمان"، از جمله برنامه های تلویزیون طلوع هستند، که عمدتآ به مسایل سیاسی و مشکلات اجتماعی در افغانستان می پردازد.ستاره افغان، زنگ خطر، گفتمان، سریال هندی "زمانی خشو هم عروس بود"، گزارش شش و نیم، چهره بالییود، موج ها، خنده بازار و برنامه آدینه روز، از جمله برنامه های پربیننده این تلویزیون هستند.شیوه کار طلوع، با تلویزیون های دیگر بویژه تلویزیون حکومتی افغانستان متفاوت است. این شیوه کاری بیشتر سبب رنجش خاطر افراطیون مذهبی در افغانستان گردیده است. چراکه مقامات مذهبی افغان نشرات طلوع را غیراسلامی و ضد اخلاق و سنت های افغانی خوانده، و از زمان افتتاح این تلویزیون تا حالا بر توقف نشرات آن پا فشاری دارند. به تاریخ ۱٣ مارچ سال ٢٠٠۵ (٢٣ اسفند ١٣۸٤) شورای علمای افغانستان که رهبری آنرا فضل الهادی شینواری رییس سابق دیوانعالی افغانستان برعهده دارد، در فیصله نامه ای که در آن بیش از صد تن از اعضای این شورا امضا نموده بودند، ضمن انتقاد از فرستنده تلویزیونی طلوع، ازدولت افغانستان خواستند تا نشرات "ضد اخلاقی و ضد اسلامی طلوع را متوقف کند." یکی از اعضای شورای علمای افغانستان در مصاحبه با رسانه ها، در مورد این فیصله ی شورا می گوید: "ما (شواری علما) مطابق قانون اساسی افغانستان تصمیم گرفته ایم. ما همچنان خواهان قدغن پخش و نشر صحنه های رقص شده ایم، که مطلقآ در تضاد با شریعت قرار دارند"به دنبال پخش این اعلامیه، به تاریخ ٢٩ مارچ همان سال (٩ فروردین ١٣۸۵)، سازمان خبرنگاران بدون مرز-گروه مدافع خبرنگاران که مقر آن در پاریس است-، نامه ای به حامد کرزی رییس جمهور افغانستان ارسال کرد. این سازمان در نامه خود تقاضا نمود تا کرزی در برابر امواج فشار محافظه کاران، بویژه شورای علمای زیر رهبری فضل الهادی شینواری، (با) موضع روشنی بدفاع از تلویزیون های کیبلی و رسانه های نشراتی بپردازد. دراین نامه آمده بود که "این مربوط به تماشاچیان، و نه حکومت، می شود تا در مورد برنامه های تلویزیون تصمیم بگیرند " با این حال شب هفدهم اپریل ٢٠٠٧ (٢۸ فروردین ١٣۸٦) طلوع با پخش یک خبر فوری، از تهاجم نیروهای پلیس به این ایستگاه تلویزیونی خبر داد. در خبری که از این تلویزیون به نشر رسید، گفته می شد که افراد مسلح پلیس به دستور دادستان کل افغانستان بالای این شبکه خصوصی یورش برده اند. تلویزیون طلوع در سرویس خبری ساعت شش به وقت کابل، عبدالجبار ثابت دادستان کل کشور را در حالی نشان داد که در جریان سخنرانی در مجلس، سیستم قضایی کشور را شدیدآ مورد انتقاد قرار می داد. ولی آقای ثابت ادعا دارد که صحنه ای ویدیویی از بیانیه وی انتخاب شده است، که اصل پیام او را تحریف می کند. اما مسوولان تلویزیون طلوع با نشر اعلامیه ای این اتهام را رد نموده و گفته اند که در پخش اظهارات دادستان کل از این تلویزیون، هیچ تحریفی در کار نبوده است. افراد مسلح پلیس که به حکم دادستان کل وارد مساله شده بودند، مدیرمسوول و دوتن دیگر از کارمندان تلویزیون طلوع را با خود به دفتر وی (دادستان کل) بردند. گفته می شود بعدآ این افراد مورد لت و کوب قرار گرفته، و به آنها هتک حرمت نیز گردیده است. در تصاویری که پس از رهایی این افراد از بازداشت دادستان کل به نشر رسید، وضعیت ظاهری بازداشت شدگان غیر منظم به نظر می رسید، و همچنان آثار لت وکوب در قسمت بازو و پشت آنها مشهود بود. اما قبل از اینکه کارمندان طلوع از بازداشت رها گردند، از نزد آنها اقرار کتبی از جانب دادستان کل اخذ گردیده است، که در آن متضررین شکایتی ندارند. نزاع میان دادستان کل و تلویزیون طلوع منجر به این شد که نهاد های دفاع از حقوق روزنامه نگاران، اتحادیه های صنفی خبرنگاران و شخصیت های مستقل، در تقبیح عمل پلیس در مقابل ساختمان مجلس نمایندگان افغانستان تجمع کنند. این مسأله با پادر میانی حامد کرزی رییس جمهور فروکش کرد.شبکه ی آریانا چهارمین تلویزیون خصوصی افغانستان است، که به حمایت مالی بنیاد بیات راه اندازی گردیده است. احسان الله بیات رییس بنیاد نامبرده، مالک شرکت مخابراتی افغان بیسیم نیز می باشد، که یکی از شرکت های معروف مخابراتی افغانستان است. بنیاد مذکور یکی از نهاد های خیریه است، که در فقر زدایی در افغانستان کوشش هایی داشته است.تلویزیون آریانا روی دو شبکه نشرات دارد، که به نام های شبکه رادیو تلویزیون آریانا، و شبکه جهانی آریانا می باشد. شبکه جهانی آریانا که در نوعیت برنامه ها عین برنامه های شبکه درون مرزی خود را به نشر می رساند، روی ماهواره در اروپا و آمریکای شمالی قابل دسترس می باشد. این شبکه از طرف افغان های مقیم غرب، مورد استقبال قرار گرفته است. با راه اندازی تلویزیون آریانا و جلب و جذب گویندگان و مجریان تلویزیون طلوع به این شبکه، انتظار می رفت تا آریانا نیز ابتکار عمل را بر عهده گرفته و در عرصه رسانه ای تحولی چون طلوع را رقم زند. ولی با گذشت زمان، آریانا از دید بینندگان بیشتر در خط نشرات حکومتی قرار داشته، و فراتر از آن در برنامه های سرگرمی و موسیقی هم بر پل گام های طلوع گام می بردارد. برخی از شهروندان کابل بدین باورند که آقای بیات برای انعکاس فعالیت های بنیاد بیات و به نیت نامزدی خود در انتخابات آینده ریاست جمهوری افغانستان، این شبکه تلویزیونی را اندازی نموده است. تلویزیون آریانا در بخش امکانات و فناوری معلوماتی و حمایت مالی، مقام نخست را دارد و یکی از محدود تلویزیون هاییست که بیشتر روی خود، و نه پیام های بازرگانی، اتکا داشته است. این تلویزیون با راه اندازی برنامه هایی چون گلبرگ ها، نشر سریال های هندی و برنامه های موسیقی، بیشتر زیر سایه طلوع قرار گرفته است. زیرا این اقدامات نخست از جانب طلوع عملی گردیده بود. احسان الله بیات به نمایندگی از تلویزیون آریانا و بنیاد بیات، با اهدای جایزه حقوق بشر مورد ستایش رییس جمهور کرزی قرار گرفت.حقیقت، گلبرگها، سرک بی سر، سریال هندی "حنا" و اخبار ساعت هشت این شبکه، ازجمله برنامه های پربیننده آن می باشند.در فضای موجود بر رسانه های دیداری افغانستان، ضرورت یک رسانه که بیشتر به زبان پشتو نشرات داشته باشد، محسوس بود. با راه اندازی پنجمین شبکه تلویزیون خصوصی شمشاد، این خلأ پر گردید.تلویزیون شمشاد که بیشترین نشرات خود را به زبان پشتو اختصاص داده است، به نشر آهنگ های پاکستانی، هندی و افغانی بیشتر پرداخته، و برنامه های خوب سیاسی را نیز راه اندازی نموده است. این تلویزیون بیشتر از حمایت رده های بلند حکومتی منصوب به قوم پشتون افغانستان برخوردار بوده، و بیشتر تحت حمایت و ترغیب دولت افغانستان قرار دارد. موضع گیری شمشاد در جنجال پیش آمده میان دادستان کل افغانستان و تلویزیون طلوع را، می توان از بارزترین نمود این حمایت نام برد.به دلیل انتقاد های شدید از تلویزیون طلوع به سبب نشر بیشتر برنامه ها به زبان فارسی، این تلویزیون اقدام به ایجاد ششمین ایستگاه تلویزیون خصوصی افغانستان نمود. لمر ششمین تلویزیون خصوصی است، که در خانواده رسانه های دیداری افغانستان تولد یافت. این تلویزیون متعلق به مجموعه رسانه ای تلویزیون طلوع و آرمان اف ام می باشد، که بیشتر به زبان پشتو نشرات داشته و بخشی از برنامه های شبکه تلویزیونی الجزیره را نیز در نشرات خود جا داده است. هر چند لمر در نشر برنامه های تلویزیون الجزیره با مخالفت های جدی دولت روبرو گردید، اما این مشکل به زودی حل گشت. تلویزیون لمر هم دنباله رو سیاست های نشراتی طلوع بوده، و در خط آن به فعالیت می پردازد.هفتمین و آخرین تلویزیون خصوصی افغانستان تا این نبشتار، تلویزیون تمدن می باشد که در حال حاضر به نشرات امتحانی خود می پردازد. این شبکه با حمایت مالی شیخ محمد آصف محسنی بنیانگزاری شده، و با شعار آرزوی اکثریت خاموش به بازار رسانه ای افغانستان قدم گذاشته است. شیخ محمد آصف محسنی یکی از علمای اهل تشیع افغانستان می باشد، که بزرگترین حوزه علمیه در افغانستان را نیز اساس گذاری کرده است. آنچه تا اکنون بر پرده تلویزیون ها ازین شبکه به نشر رسیده است، تنها سخنرانی شیخ آصف محسنی می باشد که در بیان خط نشراتی تلویزیون تمدن ایراد می کند. گفته می شود تلویزیون تمدن به دلیل مدیریت یکی از علمای شیعه، بیشتر نشرات اسلامی را دنبال خواهد کرد. با این که شمار قابل ملاحظه ای از تلویزیون های خصوصی وارد عرصه ی فعالیت های رسانه ای افغانستان شده اند، اما با نگاه ژرف بر نشرات آنها متوجه کاستی های نشراتی درین رسانه ها می شویم. این کاستی ها تلویزیون های خصوصی افغانستان را دچار وابستگی و پخش و نشر برنامه های تلویزیون های خارجی نموده است، که درین میان طلوع پیش گام تر از دیگران بوده و تعداد محدودی از برنامه ها را، خود تولید می کند. نیاز افزوده شدن تعداد رسانه ها در افغانستان حال بیشتر محسوس نیست. بلکه آنچه بینند گان نیاز دارند، تولید برنامه های تلویزیونی است که تا حالا تلویزیون های افغانستان فاقد آنها هستند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر