۱۳۸۷ خرداد ۷, سه‌شنبه

آموزش و پرورش در افغانستان: دستاوردها، چالش ها و راهکار ها


بخش اول :

نخستین مدرسه در افغانستان به گونه ی نیمه عصری، درست در سال ١۸۷۵ میلادی (١۲۵٤ خورشیدی) و بوسیله ی "امیر شیرعلی خان" در شهر کابل بنا نهاده شد. اما مدارس به شکل امروزی و به سبک جدید، در سال ١٢۸۲ خورشیدی (١٩٠۳) در دوران حکومت "امیرحبیب الله خان" با تاسیس مدرسه ی به نام "حبیبیه" در کابل پایه گزاری گردید.آموزش و پرورش در افغانستان فراز و فرود های بیشماری را تجربه کرده است. به طوری که تاثیر منفی سه دهه جنگ و بحران برنظام آموزشی این کشور و بویژه آموزش و پرورش در سطح ابتدایی و پیش دانشگاهی، کاملآ محسوس است.دولت افغانستان درست چهارسال پیش یعنی با فروپاشی نظام طالبانی، با شعار"بیاید سبق بیاموزیم" مردم را تشویق کرد تا به مدارس و دانشگاه ها روی آورند. اما چنان به نظر می رسد که اکنون در برآوردن نیازهای دانش آموزان، دانشجویان و آموزگاران این کشور کوتاه آمده است.از چند روز گذشته دست کم دوسوم از مدارس شهرکابل و استان های دیگر با اعتصاب آموزگاران روبرو گشته اند. این اولین بار در تاریخ آموزش و پرورش عصری درین کشور می باشد، که آموزگاران با رقم درشتی دست به اعتصاب سراسری زده اند.اعتصاب صدها آموزگار باعث تعطیلی یا نیمه تعطیلی شمار زیادی از مدارس کلیدی شهر، و ایجاد مشکل برای والدین دانش آموزان گردیده است. محمدحنیف اتمر وزیرآموزش و پرورش جمهوری اسلامی افغانستان: "اساس هدف ماموریت ما را ماده های چهل و سه و چهل و چهارم قانون اساسی افغانستان تعیین کرده، که تعلیم حق هر فرد افغان است که باید تا سطح متوسطه به صورت اجباری باشد." آموزگاران هم می گویند که از دوماه پیش دستمزدها و حقوق شان را نگرفته اند، و افزایش سرسام آور بهای مواد اولیه سبب گشته تا روزها خانواده های شان بدون صرف نان سپری کنند.در پیوند با همین مساله، در سه گزارش دستاوردها، چالش ها و طرح های دولت افغانستان برای آموزش و پرورش درین کشور را بررسی خواهیم کرد. ابتدا به دستاورد های این دولت در زمینه آموزش و پرورش اشاره می شود.
دستاوردها
وزیر آموزش و پرورش دولت جمهوری اسلامی افغانستان در سومین دور از روند حسابدهی حکومت به ملت، سیاست نظام آموزشی کشور را که در برنامه پنج ساله و با اجرای هشت مرحله ای تعیین گردیده است، چنین بیان کرد:"روی هشت برنامه ای که وزارت معارف (آموزش وپرورش) بر اساس پلان (طرح) پنج ساله خود تدوین کرده، برنامه اول تعلیمات ابتداییه، متوسط و ثانوی اجباری (می باشد.) اساس هدف ماموریت ما را ماده های چهل و سه و چهل و چهارم قانون اساسی افغانستان تعیین کرده، که تعلیم حق هر فرد افغان است (که) باید تا سطح متوسطه به صورت اجباری باشد. (این حق) بصورت رایگان و متوازن و توجه خاص به اقشار محروم مثل زنان، کوچی ها (عشایر) و معیوبین صورت می گیرد. هدف دوم ماموریت ما را موافقتنامه افغانستان در لندن تعیین می کند. براساس این موافقتنامه دولت افغانستان در عرصه معارف مکلف است، که تا سه سال آینده یعنی ختم ١٣۸٩ (۲٠١٠) حد اقل ٦٠ فیصد دختران واجد شرایط مکتب را، شامل مکتب بسازد. (همچنین) ۷۵ فیصد پسران این کشور که دارای سن مکتب هستند را (هم)، شامل مکتب بسازد.""محمدحنیف اتمر" وزیرآموزش و پرورش جمهوری اسلامی افغانستان ازشمولیت ۸٠٠ هزار دانش آموز جدید که ٤٠ فیصد آنرا دختران تشکیل می دهند، مجموع دانش آموزان این کشور که به پنج اعشاریه هفت میلیون رسیده اند، تاسیس ٤١۲ مدرسه جدید در سال گذشته که رقم مجموع مدارس افغانستان را به ٩ هزار و ٦۲ مدرسه می رساند، و فراغت ٦٩ هزار دانش آموز از کلاس دوازدهم که ۵ فیصد آنرا دختران تشکیل می دهند، به عنوان دستاوردهای بزرگ نظام آموزش کشور یادآوری کرد.وی نقش سکتورخصوصی و موسسات غیر انتفاعی در تقویت نظام آموزشی کشور را، برجسته خوانده و گفت:" دولت همکاری خود را با سکتور خصوصی و سکتور غیر انتفاعی در عرصه معارف تنظیم کرده، و ٤٠ هزار شاگرد در ٢٠۸ مکتب خصوصی در ٢٢ ولایت کشور درس می خوانند. تقریبآ از طریق ۵ هزار مکتب محلی (هم) اضافه از ١۵٠ هزار شاگرد از طریق موسسات غیر انتفاعی درس می خوانند." آقای اتمر از جایگاه خانواده در طرح پنج ساله ی نظام آموزشی افغانستان به عنوان جهش کیفی در نظام اداره معارف کشور یاد آوری کرد و اظهار داشت، که در حال حاضر در ٣٣ در صد از مدارس افغانستان شوراهای خانوادگی ایجاد کرده است. در عین حال رقمی بالغ بر ۷ اعشاریه ٤ میلیون دالر را جهت تصمیم گیری در راستای انکشاف کیفیت آموزش و پرورش، در اختیار آنها سپرده است. او گفت با این اقدام برای اولین بار نقش رهبری نظارتی و اداره کننده آموزش و پرورش را بدستان پدران و مادران دانش آموزان سپرده است، تا در نظام آموزشی دگرگونی ایجاد کنند.نبود ساختمان کافی برای مدارس افغانستان یکی از آسیب های بوده است، که دانش آموزان افغان پس از جنگ های داخلی دست کم در دو دهه اخیر با آن دست و گریبان بوده اند. اما وزیر آموزش و پرورش روند باز سازی و نوسازی مکاتب در کشور را قناعت بخش خوانده، و از آن به عنوان بزرگترین رقم در تاریخ آموزش و پرورش کشور یاد کرد. او در این پیوند اظهار داشت:" در عرصه اعمار مکاتب در سال گذشته (به) فضل خدا(ج) پیش رفت بسیار خوبی داشتیم. در ٣٤ ولایت کشور ١٩٩٣ مکتب به ارزش ١٦٠ میلیون دالر ساخته شدند، که البته ٤٠ فیصد تکمیل شده (و) کار باقی مانده در جریان است. بدین ترتیب در سال ۸۵ چهل فیصد مکاتب ما تعمیر داشت. نبود ساختمان کافی برای مدارس افغانستان یکی از آسیب های بوده است، که دانش آموزان افغان پس از جنگ های داخلی دست کم در دو دهه اخیر با آن دست و گریبان بوده اند با اعمار ١٩٩٣ مکتب در حال حاضر ٦٠ فیصد مکاتب ما تعمیر (ساختمان) پیدا کردند. این بزرگترین رقم اعمار مکاتب باز هم در یک سال است. مکاتب به صورت عادلانه در سراسر ولایات کشور بر محروم ترین مردم ما در قدم اول اعمار شدند." شرایط بد معیشتی و امتیازات پایین مدرسین، از دیگر مواردیست که به عنوان چالش بزرگ فراروی آموزش و پرورش در افغانستان از آن یاد می شود. محمدحنیف اتمر با یادآوری از شرایط زندگی آموزگاران به نکاتی اشاره کرد، که دستاوردهای این وزارت در جهت بهبود وضعیت زندگی آموزگاران عنوان می شود. آقای اتمر از مدرسین مدارس دینی، مسلکی و فنی، به عنوان کسانی یاد کرد که در امتیازات شان در سال گذشته افزونی ٣ در صدی از سوی این وزارت آمده است. به گفته وی هر یک ازین مدرسین در حال حاضر مبلغی بالاتر از ١٢ هزارافغان به عنوان حقوق دریافت می کنند، که دست ۲۵٠ دالر آمریکایی می شود. او در مورد ازدیاد در حقوق سایرمدرسین گفت که طرحی از جانب حکومت افغانستان به شورای ملی ارسال گشته است، که با تصویب آن دست کم دوچند افزایش در حقوق مدرسین در نظر گرفته شده است.آقای اتمر دستاورد دولت افغانستان در زمینه اسکان مدرسین این کشور که به یکی از موارد حاد مبدل گشته است را، پیدا کردن زمین در هفده ولایت این کشور عنوان کرد. او در این پیوند گفت که در حال حاضر دولت در جستجوی مبلغی بالاتر از١٠میلیون دالر است، تا با استفاده ازآن زمین ها را نقشه کشی کرده و برای توزیع آماده سازد. این وزیر از توزیع کتاب های جدید که به عنوان نصاب جدید تعلیمی کشور یاد می شود، خبر داد. وی خاطرنشان کرد که مشکل عمده ی آموزش و پرورش در کشور که از دهه ها وجود داشته است، تا چند روز دیگر برای همیشه حل خواهد شد. او در این پیوند اظهار داشت:" در مورد نصاب تعلیمی فقط یک خبر خوش را می خواستم خدمت تان عرض بکنم، که بعد از ماه اسد (مرداد) سال ١٣۸٧ (۲٠٠۸) هیچ شاگردی در هیچ گوشه کشور ما بدون کتاب نخواهد بود. البته این کتب بر اساس نصاب جدید معارف که بر احکام قانون اساسی استوار است تالیف شده، همه روزه چاپ می شوند و به وزارت می رسند. و تا آخر اسد خواست خدا(ج) بود این کتب برای تمام شاگردان کشور می رسد. بنآ مشکل عمده معارف که نبود و کمبود کتاب بود و از دهه های گذشته به میراث گرفته بود، برای همیشه حل می شود."یکی از مشکلات اساسی در نظام آموزشی افغانستان کمرنگ بودن نقش دولت در فراهم سازی زمینه آموزش های دینی بوده، که کشور ازین ناحیه با مشکلات بی شماری مواجه گردیده است. علاقه مندان برای ادامه تعلیمات دینی به نسبت نبود زمینه آموزش عالی در عرصه دین، مجبور به ترک کشور و رو آوردن به کشورهای ایران و پاکستان می شوند. این رویکرد که با قرائت های جنگاوری دینی در مدارس پاکستان همراهست، با بازگشت به کشور نه تنها برای مردم افغانستان مصدر خدمت نگردیده که بیشترینه سهم ویرانی های کشور از همین نقطه بوده است. وزیر آموزش و پرورش با اشاره به این مورد، دستاورد جدید این وزارت در زمینه آموزش های دینی را چنین بیان کرد:
"آخرین خبر خوش در مورد مدارس دینی می خواستم خدمت تان عرض بکنم در سالی که گذشت در ١۷ ولایت مراکز عالی دینی به نام دارالعلوم ها عملآ اعمار شدند، تاسیس در ٣٤ ولایت صورت گرفت، تا آخر ١٣۸٧ (۲٠٠۸) در تمام ولایات کشور دارالعلوم ها هم امکانات تسهیلات فزیکی خواهد داشتند، (و هم) امکانات و تجهیزاتشان بهتر خواهد بود. علاقه مندان برای ادامه تعلیمات دینی به نسبت نبود زمینه آموزش عالی در عرصه دین، مجبور به ترک کشور و رو آوردن به کشورهای ایران و پاکستان می شوند بنآ حد اقل شاگردان ما در مدارس دینی از حالتی که قبلآ بود که در حدود حد اکثر ۲٠ هزار بود به ٩٠ هزار افزایش می یابند. بدین ترتیب اولاد (فرزندان) این وطن دیگر مجبور نخواهند بود، که به خاطر درس علم دین به خارج بروند و در کشور خود تحت نظر علمای کرام این کشور آموزش خاص دینی خواهند دید." نبود استادان کافی در زمینه آموزش و پرورش، یکی از چالش های عمده افغانستان در عمر بیش از صد سال آموزش و پرورش عصری در این کشور بوده است. ظرفیت پایین و عدم تحصیل کافی برای مدرسان نیز، از عوامل عمده در بی کیفیت بودن سیستم آموزش و پرورش در افغانستان می باشد. محمدحنیف اتمر اقدامات دولت افغانستان در رفع این مشکل را تاسیس موسسات تربیت معلم در تمامی ولایات کشور، افزایش شمار مدرسان به ۵٠٠ در صد، افزایش شمار دانش آموزان در موسسات عالی تربیت معلم به ۸۷ هزار، و نصاب جدید برای این موسسات عنوان کرد و افزود:"نصاب جدید برای این دارالمعلمین ها ساخته شد، و آموزش استادان دارالمعلمین ها در داخل و خارج کشور صورت می گیرد. سال ١٣۸٧ (۲٠٠۸) هیچ دارالمعلمینی در هیچ ولایت کشور نخواهد بود، که تعمیر نداشته باشد. برای دارالمعلمین ها برنامه آموزش وسیع ملی را مطرح کردیم. در سال ١٣۸٦ (۲٠٠٧) پنجاه وهفت هزار معلم یا ٣٦ فیصد عموم معلمین، تربیت شده (بودند). در سال ١٣۸٧ (۲٠٠۸) این رقم را به ١٤۵ هزار معلم می رسانیم. با وجود این دستاوردها، مشکلات ما هم نهایت جدی بوده است."


مشکلات در زمینه آموزش و پرورش درافغانستان را، در قسمت دوم این گزارش پی می گیریم.

هیچ نظری موجود نیست: