تاریخ رسانه های پاکستان فراز و فرود های بی شماری را در عمر چیزی بیش از نیم قرن این کشور تجربه کرده است. در جو حاکم بر پاکستان و رفت و آمد رهبران سیاسی این کشور یکی پی دیگری، در رویه در برابر رسانه ها تغییری حاصل نمی شود. چرا که همه این رهبران تقریبآ یک حرف برای گفتن دارند: "فشار بر رسانه ها!" شاید در فهرست زمامداران پاکستانی کسانی هم بوده اند که در راستای انکشاف رسانه ها کار کرده باشند، اما شمار آنها آنقدر اندک است که کمتراز آن یاد می شود.موجودیت "رسانه های آزاد" و" آزادی بیان" در کشوری که بیشتر عمر خود را زیر نفوذ دیکتاتوران و رژیم های نظامی به سر برده است، به عنوان خارچشم زمامداران آن به حساب می آید. رسانه ها در پاکستان در حقیقت بلند گوهایی برای پخش صدا های خفه شده ملت، به دولت و جهانیان می باشند. این رسانه ها با کار مداوم و رسالتمند در برابر ملت خود، در حقیقت به منابع مورد اعتماد و قابل توجه مردم مبدل گشته اند. در عین حال هرچند رسانه های مورد اشاره به گونه ای سنتی از انتقاد از نظامیان کشور و "سازمان اطلاعات مرکزی" ابا می ورزند، اما تابوهای دیگری نیز برای آنها وجود دارد. زیرا اجازه ی نشر مطالب انتقادی و یا متناقض با دین اسلام را هم ندارند. به طوری که این تنها موردیست که با انجام آن، روزنامه نگاری راهی زندان می شود.
مشخصات نشریات چاپی پاکستان
نشریات چاپی پاکستان در مجموع از لحاظ اندازه، اندکی بزرگتر از قطع معیاری برای نشریات (روزنامه نیم قطع و مصور) می باشد. حد معمول هر نشریه بیست صفحه است. بیشتر روزنامه ها در این کشور شامل یک بخش ویژه روز اخیر هفته، میانه هفته و مجله هفتگی نیز می باشند. در عین حال دست کم نشریات دست اول این کشور شامل "جنگ" ،"نوای وقت" ،"دان"، "ملت"، "نیوز انترنیشنل" و "بیزنیس ریکارد" در پایگاه های انترنیتی شان نیز قابل دسترس هستند.
تیراژ نشریات چاپی پاکستان
پژوهشی که در سال ١٩٩٧ (١۳٧٦) در پاکستان صورت گرفته است، مجموع تیراژ روزنامه ها و مجلات در یکبار را ۳ میلیون و ٤٠٠ هزار شمارگان نشان می دهد. این پژوهش ٤۲٤ روزنامه ، ٧١۸ هفته نامه، ١٠٧ دوهفته نامه و ۵۵۳ ماهنامه را در بر می گیرد.روزنامه جنگ با تیراژ ۸۵٠ هزار در روز در رده اول نشریات، و نوای وقت با ۵٠ هزار شمارگان در رده دوم قرار دارند. نشریه پاکستان با ۲٧٩ هزار شماره در رده سوم، و نشریات خبرین با ۲٣۲، دنیوز ١۲٠، دان ١٠٩ و بیزنس ریکارد ۲۲ هزار، به ترتیب در رده های پایانی جای می گیرند.سه نشریه معتبر و پرخواننده یعنی " دان" انگلیسی زبان، روزنامه اردو زبان "جنگ" و نشریه "بیزنس ریکارد" هم هستند، که آخری دارای محتوای اقتصادی در عرصه تجارت می باشد. میانگین قیمت یک روزنامه در پاکستان از ۵ روپیه کلدار تا ١۵ کلدار پاکستانی می باشد. به عنوان نمونه نشریه بزنس ریکارد به قیمت ٧ کلدار پاکستانی به فروش می رسد.
منابع تمویل کننده رسانه ها در پاکستان
بیشترینه رسانه های پاکستان هزینه تولید و دستمزد خویش را از نشر آگهی های بازرگانی تمویل کرده، و به خودکفایی رسیده اند. گراف منتشر شده در پژوهش سال ١٩٩٧ (١۳٧٦)، پول به دست آمده از طریق رساندن این پیام ها در نشریات مورد اشاره را رقمی بالغ بر ١۲٠ میلیون دالر نشان می دهد. ازین رقم ٤٠ درصد نصیب ایستگاه های تلویزیونی این کشور می شود، ٣۲ درصد به روزنامه ها می رسد، ١٠ در صد عاید مجلات می گردد، و ۳ در صد نیز به رادیوهای ملی و محلی اختصاص می یابد. سازمان های دولتی بزرگترین منابع آگهی دهنده در رسانه ها می باشند. به طوری که ٣٠ درصد از آگهی های بازرگانی منتشرشده در نشریات ملی، مال ارگانهای دولتی این کشور می باشند.با این حساب دولت پاکستان از طریق نشر آگهی های بازرگانی و تبلیغات عامه، نقش بزرگی در تمویل غیر مستقیم وجه مالی نشریات درین کشور را به عهده دارد.
صاحبان رسانه های پاکستان
سه گروه اصلی "جنگ"، "هیرالد" و " نوای وقت"، رسانه های پاکستان را در دست دارند.
گروه نشراتی جنگ این گروه بزرگترین بخش رسانه ای در پاکستان را در دست دارد، که بیشتر خوانندگان آن اردوزبانان "سند"، "راولپندی -اسلام آباد"، و شهرهای عمده چون "کویته "و "لاهور" می باشند. گروه نشراتی جنگ همچنان مجله ارودزبان "اخبار جهان" و دو روزنامه ی عصر "دیلی نیوز" و "عوام" را هم به نشر می رساند.
گروه نشراتی هیرالد هیرالد مدیریت یکی از معروفترین رسانه های انگلیسی زبان در پاکستان را برعهده دارد، که بیشترین خوانندگان آن در شهر کراچی مستقر هستند. این گروه نشراتی همچنان روزنامه ی عصر انگلیسی زبان "ستار" و ماهنامه پر خواننده "هیرالد" را در پاکستان به نشر می سپارند. نویسندگان این گروه از معروف ترین چهره های مطبوعاتی در پاکستان هستند، که مطالب در سطح بالا را برای خوانندگان شان می رسانند. همچنین دان نخستین رسانه انگلیسی زبان می باشد، که به دست "محمد علی جناح" بنیانگذار پاکستان بنا نهاده شده است.
گروه نشراتی نوای وقت گروه نشراتی نوای وقت جدا از انتشار نشریه ای به همین نام، روزنامه انگلیسی زبان "دنیشین" را نیز راه اندازی کرده است. نوای وقت همچنان هفته نامه "فامیلی" را نیز هر هفته یکبار به نشر می سپارد.
جدا ازین سه گروه بزرگ نشراتی، شماری از رسانه های آزاد و گروه های کوچک نشراتی دیگر نیز فعالیت دارند. از بین برجسته ترین این رسانه ها می توان از "خبری"، "پاکستان اوصاف"، "دین"، "فرنتیر پوست"، "بیزنس ریکارد" و "امن" نام برد.
درمیان مطبوعات حزبی درین کشور، دو نشریه سیاسی "جسارت" وابسته به "جماعت اسلام" و "مساوات" ارگان نشراتی "حزب مردم پاکستان"، دارای شهرت و محبوبیت خاص می باشند.
شبکه توزیع نشریات چاپی در پاکستان
شبکه وسیع توزیع نشریات چاپی در پاکستان فوق العاده بوده، و در زود ترین وقت نشریات مورد اشاره را به شهرهای بزرگ برای خوانندگان آنها می رساند. شماری از نشریات پیشتاز این کشور همزمان با سامانه جدید دیجیتالی درشهر های بزرگ پاکستان به نشر رسیده، و به مشترکین رسانیده می شوند. شکل دوم از توزیع نشریات بوسیله فروشندگان در دکان های بزرگ می باشد، که بعد این دکان ها نشریات به دست آورده را به دکان های کوچک در شهر ها می فرستند. در توزیع مناطق نزدیک از بس (اتوبوس) ها نیز استفاده می شود. همچنان برای رسانیدن نشریات به مناطق دور دست، از باربری هوایی کمک گرفته می شود.
نظارت بر رسانه ها
"وزارت اطلاعات و نشرات جمهوری اسلامی پاکستان" رسانه های این کشوردر شهرهای بزرگ را زیر نظارت شدید دارد. حتی نویسندگان مکلف اند تا قبل از نشر اثرشان به این وزارت مراجعه کنند و پس از اخذ مجوز، کار خویش را منتشر نمایند. اما در چند کیلومتری اسلام آباد بازاری برای چاپ کتب و نشریات وجود دارد، که انواع و اقسام کتاب ها و نشریات را بی هیچ ممانعتی به چاپ می رساند. این بازار معروف که "قصه خوانی پیشاور" نام دارد، بیشترینه کتاب های نویسندگان افغانستان را نیز به دست نشر می سپارد.یک تن از مقامات وزرات اطلاعات و نشرات پاکستان می گوید، که خدمات تلگرافی یا تیلیفون های سیم دار نیز از جانب این وزارت نظارت می شوند. در شهرهای بزرگ پاکستان کتاب های خارجی برای بازپخش باید مجوز مقامات دولتی این کشور را داشته باشند. با این حال برای واردکنندگان کتاب به پاکستان در صورتی که محتوای کتاب های شان مسایل جنسی و یا توهین به دین نباشد، مجوز وارد کردن داده می شود.
امنیت خبرنگاران
درحال حاضر جدا از سازمان های داخلی خبررسانی، نشریات، رادیو و تلویزیون های پاکستانی، برجسته ترین رسانه های خبری جهان نیز در این کشور فعالیت دارند."فرانس پرس" از کشور فرانسه، "اسوشیتید پرس" و "یونایتد پرس" از ایالات متحده، "دویچه پرس" از آلمان، "انترپرس سرویس" ایتالیا، "رویترز" انگلستان، و آژانس خبری چین یعنی "شین هوا"، از جمله رسانه هایی هستند که در پایتخت پاکستان فعالیت دارند. در اسلام آباد و شهرهای بزرگ دیگر که زیر نفوذ دولت قرار دارند، کار برای خبرنگاران چندان مشکل نیست. اما در مناطق روستایی پاکستان، خبرنگاری یکی از پر مخاطره ترین حرفه ها به شمار می آید. به طوری که از سال ۲٠٠۲ (١۳۸١) تا حالا، ٩ خبرنگار از رسانه های داخلی و خارجی حین اجرای وظایف جان خود را درین کشور از دست داده اند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر