دولت افغانستان؛ ضعیف، نا شایست و فاسد

حامد کرزی رییس جمهوری اسلامی افغانستان از هنگام بدست گرفتن قدرت در سال ۲٠٠١ (١٣٨٠) در این کشور، در سال ۲٠٠٨ (١٣٨۷) دشوار ترین روزهای حکمروایی، انتقادات بین المللی، و سردی روابط با متحدین کلیدی اش را، تجربه کرد.آغاز مبارزات انتخاباتی در آمریکا، پایان رویکرد قبلی این کشور در قبال افغانستان تعبیر شد. زیرا انتقادهای شدید بارک اوباما به عنوان نامزد پیشتاز انتخابات و سرانجام رییس جمهوری منتخب آمریکا، حکایت از فصل جدیدی در روابط کشورهای ایالات متحده و افغانستان گشت. چراکه اوباما حامد کرزی را برای کم کاری در راستای قدرتمند شدن ساختار دولت افغانستان، از دست دادن اعتماد مردم، و گسترش فساد اداری مقصر دانسته است. کمااینکه گفت: "ما باید برای اصلاح دولت کرزی کار کنیم. زمانی که من رییس جمهور کرزی را ملاقات کردم هم، این مساله را خیلی واضح برایش گفتم که شما باید برای مردم خود بهتر کار کنید یا به عباره ای باید حمایت مردمی را بدست آورید که لازمست."اوباما همچنین با انتقاد از شیوه ی حمایت کورکورانه ی دولت به رهبری جرج دبلیو بوش از دولت به رهبری حامد کرزی که با گذشت هر روز ساحه ی نفوذش در کشور خود محدود تر می شود، افزود: "راهبرد ما در افغانستان اشتباه بوده است. زیرا سازمان های استخبارات ما همه بدین باورند، که القاعده بزرگترین تهدید برای ایالات متحده آمریکا می باشد. اما این گروه هنوز پس از هفت سال حضور نظامی ما، در افغانستان و پاکستان فعال است."وی همچنین خاطرنشان کرد: "آنچه ما باید وسیعآ انجام دهیم، این نیست که تنها نیروهای نظامی خود در افغانستان را بیشتر کنیم. بلکه باید به دولت این کشور فشار بیاوریم تا مطمئن شویم، که آنها دارند صادقانه برای مردم شان خدمت می کنند. و این مساله ایست که من برای رییس جمهور کرزی هم گفته ام."

ضعیف، نا شایست و فاسد

چرا اوباما به دولت زیر رهبری کرزی ناباور، و از عملکرد نظام افغانستان شاکی است؟ ریچارد چارلس آلبرت هولبروک دیپلمات ارشد آمریکایی می گوید، افغانستان جنگی نیست که آمریکا آنرا ببازد. زیرا شکست آمریکا برگشت طالبان را در قبال دارد. اما با ساختار فعلی دولت افغانستان، آمریکا برنده این جنگ هم نخواهد بود. این همان مساله ای است که اوباما را واداشته تا به فکر تغییر زیر بنایی در افغانستان باشد. هولبروک می افزاید: "ما افغانستان را از دست نخواهیم داد. زیرا طالبان کاملآ در این کشور طرد شده اند. اما در عین حال در افغانستان نخواهیم برد. چراکه دولت این کشور به رهبری حامد کرزی بسیار ضعیف، نا شایسته و اگر صادقانه بگویم، فاسد است."این دیپلمات ارشد آمریکایی با انتقاد از شیوه های برخورد منطقه ای با مشکل افغانستان که بیشتر از آن سوی مرزها و از کشور همسایه ناشی می شود، می گوید که آنچه کرزی را به عنوان یک رهبر ناتوان به جهانیان معرفی کرد، عدم موفقیت دولت به رهبری او در مبارزه با تریاک سالاران در کشور بود. وی در پیوند با این مسئله اظهار می دارد: "بیش از پنجاه درصد عایدات افغانستان از مواد مخدر به دست می آید. اما کرزی به عنوان رییس جمهوری این کشور، هرگز حتی یک تریاک سالار را هم بازداشت نکرد. در حالی که همه می دانند که تریاک سالاران کی ها اند. آنها جاها ی مخصوصی برای این کار دارند، و حتی مناطق معروفی در دست همین تریاک سالاران است." آقای هولبروک با اشاره به شیوه های مبارزه با کشت، تولید و ترافیک مواد مخدر در افغانستان، می گوید: "تا زمانی که این مشکل ریشه کن نگردد، به دهاقین اجازه داده می شود تا کماکان به کارهای خود ادامه دهند و عاید به دست آمده از محصولات شان را با طالبان شریک سازند."فساد و ضعف دستگاه دولت افغانستان در حدیست، که چشم پوشی از آن حتی برای ارشد ترین مقامات این دولت هم خیلی دشوار شده است. کمااینکه یونس قانونی رییس مجلس و یکی از چهره های مطرح منتقدین و رقبای (اپوزیسیون) مقتدر دولت می گوید: "آنچه ما در افغانستان شاهد هستیم، این است که دولت به شدت ضعیف و آلوده با فساد می باشد و این مایه ی نومیدی و نگرانی است."

امنیت

نبود امنیت از عمده مسایلیست که دولت زیر رهبری حامد کرزی را به شدت آسیب پذیر ساخته، و چهره ی حاکمیت ملی در کشور را تا حدی مخدوش و رو به زوال کرده است. مثلا براساس گزارش مایک مکنیل مدیر "اداره اطلاعات ملی آمریکا"، دولت به رهبری کرزی تنها چیزی نزدیک به سه حصه از خاک افغانستان را در دست دارد. کمااینکه ولایت های وردک و لوگر در چند کیلومتری کابل پس از ساعت چهار عصر تا صبح دم، از کنترل نیروهای امنیتی افغان خارج می شوند. به گونه ای که شورشیان می توانند پس از ساعت چهار در این ولایات که در نزدیکی پایتخت قرار دارند بروی جاده ها ریخته، کاروان ها را بازرسی نموده، و قدرت نمایی کنند.
به وخامت گرائیدن وضعیت امنیتی و نگرانی های ازین ناحیه که شورشیان ساحه ی نفوذشان در افغانستان را روز تا روز افزایش می دهند، مساله ایست که نمایندگان سیاسی کشورهای پیشتیبان رییس جمهور کرزی هر از گاهی بدان می پردازند. مثلا ویلیام وود سفیر ایالات متحده آمریکا در کابل می گوید، که در افغانستان وضعیت امنیت فردی بدتر شده است. اما این بدی در کل در حدی نیست، که خطری را متوجه حاکمیت ملی این کشور سازد. آقای وود می افزاید: "به مساله ای امنیت در افغانستان باید از دو منظر نگاه کرد. اینجا ما مساله ی بدتر شدن وضعیت امنیت فردی را داریم، که مردم را به شدت نگران امنیت جان شان کرده است. این مشکلیست که بیشتر ریشه در فساد در دستگاه پلیس دارد. برعلاوه، فساد در دستگاه دولتی و ضعف اداره در سطح محلی نیز، می توانند این مساله را تقویت کنند. اما درعین حال امنیت ملی قدرتمند است، و ازین ناحیه شورشیان توان سرنگونی دولت را ندارند. آنها قادر نیستند حتی ولایتی را در کنترل خود درآورند، روی این منظور آنها برنده نخواهند بود."
فاصله میان دولت و ملت

شدیدترین انتقاد نسبت به رهبری هفت ساله ی رییس جمهور کرزی بویژه در سال های اخیر، از ایجاد فاصله میان دولت و مردم ناشی می شود. دولت افغانستان روز تا روز حمایت های مردمی اش را در سطح ملی و محلی از دست داده، و صفوف مخالفین از شمار ناراضایان دولت طویل تر می گردد. اد کوچ شهردار پیشین نیویورک بدین باور است که حمایت رییس جمهور کرزی از جنگ سالاران و قاچاقبران مواد مخدر، از عمده دلایل فاصله گرفتن ملت از دولت می باشد. آقای کوچ می افزاید: "ظاهرآ رییس جمهور کرزی حمایت مردمی اش را از دست داده است. همچنین گفته می شود برادرش یکی از تریاک سالارانی است، که بیشتر مسوولیت قاچاق مواد مخدر در افغانستان به او نسبت داده می شود. ما در افغانستان، عملآ دولت ملی نداریم. زیرا رییس جمهور کرزی در واقع به شهردار کابل مبدل گشته، و دولت افغانستان در بیشتر ساحات این کشور حضور ندارد. یعنی جاهایی که توسط جنگ سالاران و رهبران قبیله ای اداره می شوند."حامد کرزی نیز به ایجاد فاصله میان دولت و ملت اعتراف می کند. اما عامل آنرا خارجی ها می خواند، که اشاره ای مستقیم به نیروهای بریتانیایی و آمریکایی مستقر در افغانستان است. کرزی دلیل فاصله گرفتن مردم از دولت را، عملیات های خودسر نیروهای آمریکایی، بازرسی منازل شهروندان افغان، و کشته شدن غیرنظامیان عنوان می کند.کمااینکه در آخرین سخنرانی اش در خارج از کابل یعنی در ولایت خوست، به این مسئله اشاره نمود. او که برای دلداری خانواده هایی سخن می گفت که چندین عضوشان را در عملیات نیروهای آمریکایی از دست داده اند، خاطرنشان کرد: "درین اواخر با تاسف نیروهای ائتلاف خودسرانه شب هنگام به یک خانه در ولایت خوست داخل، و باعث شهادت و مجروح شدن شماری از هموطنان ما گشتند. آنها سگ ها را به خانه ها رها کردند، که با تاسف یک عمل غیر قابل قبول است که پایه های مردمی دولت ما را به شدت ضعیف می سازد."اما آقای کوچ کشته شدن غیرنظامیان در بمباردمان نیروهای آمریکایی را غیر عمدی خوانده، و این اظهارات را رد کرده است که آمریکائیان شهروندان غیرنظامی را هدف می گیرند. او می گوید که نیروهایشان در افغانستان اهدافی را آماج قرار می دهند، که از آنجا بر آنها حمله صورت گرفته باشد. کوچ در این پیوند خاطرنشان می کند: "اگر ما بر پناهگاهای طالبان حمله می کنیم، با واکنش رییس جمهور کرزی روبرو می شویم که ما را به کشتار غیرنظامیان متهم می کند. در حالی که سربازان ما و متحدین ما از همین نقاط بمباردمان شده، شدیدآ تلفات می بینند."ولی حامد کرزی در واکنش به اقدامات خودسر آمریکایی ها گفت: "اگر آمریکایی ها حرف های مرا قبول نکنند و از کشتن مردم ملکی دست نکشند، یک جرگه مردمی را فرا می خوانم و در مورد آمریکایی ها فیصله نهایی را صادر می کنم."

تغییر در افغانستان
رییس جمهوری کرزی درست زمانی از فرا خواندن جرگه و فیصله ی نهایی در مورد آمریکایی ها سخن می گوید که با آغاز بکار رییس جمهور اوباما، در افغانستان همه چیز همزمان چشم براه یک تغییر است. حتی طبعیت این کشور نیز خبر از تغییر می دهد. زیرا همزمان با پیاده شدن بارک اوباما به شهر واشنگتن دی سی در یک هفته قبل از بجا آوردن حلف وفاداری، دو زمین لرزه ی شدید در دو شب پیا پی کابل را تکان داد.برای تعبیر این رویداد طبیعی، روایت های گوناگونی در فرهنگ افغانستان وجود دارد. براساس یکی از تعابیر معروف، زمین لرزه از نهایت نابه سامانی و بی عدالتی در روی زمین واقع می شود که خبر از تغییر می دهد.آنچه مردم افغانستان را سخت به آینده ی تغییردرین کشور امیدوار کرده، اینست که رویکرد جدید ایالات متحده بتواند نقش مهمی برای برون رفت از بحران عمیق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی برپا کند. افزون براین، سخنان اوباما که خواستار روی کار آمدن دولت پاسخگو در افغانستان گردیده نیز، براین امیدواری ها افزوده است. زیرا زمانی که اوباما در مورد الویت های کاری اش در افغانستان سخن می گفت، هشدار داد که: "ما در افغانستان دیمکراسی می خواهیم. اما می خواهیم که یک دولت پاسخگو برای افغان ها داشته باشیم. ولی صراحتآ می گویم، که این چیزیست که در حال حاضر در افغانستان وجود ندارد."

این مطلب را روی سایت واشنگتن پریزم بخوانید